‘कलि महि राम नाम सारु’चा उपदेश देणारे श्री गुरूनानक देव …भाग ४

श्री गुरूनानक देवांच्या जयंती प्रित्यर्थ ४ भागांची विशेष मालिका..

श्री राम आणि श्री ग्रंथ साहिब..

गुरु परंपरेतील काही विद्वानांचे असे मत आहे की गुरूंच्या शब्दांचा पहिला संग्रह पाचवे गुरु श्री अर्जुन देव जी यांनी 1604 मध्ये प्रकाशित केला होता, ज्यामध्ये एकूण शब्दांची संख्या 3 लाख 98 हजारांपेक्षा जास्त आहे. यामध्ये सर्वाधिक ९ हजार २८८ वेळा हरी हा शब्द उच्चारला गेला. त्यात 2 हजार 533 वेळा श्रीरामाचे नाव आले. त्याचप्रमाणे प्रभू, गोपाल मुरारी, गोविंद, नारायण, परमात्मा, ठाकूर, परमेश्वर, जगदीश असे इतर शब्द अनेक वेळा आले. यामुळे श्रीराम आणि त्यांच्या जन्मस्थानाविषयी गुरूंची दृष्टी अधिक दृढ होते.

धर्मांध, जिहादी मुस्लीम आक्रमकांच्या अत्याचाराचा म्होरक्या क्रूरकर्मा बाबरविरुद्ध आवाज उठवणारे गुरू नानक देवही पहिले होते. गुरू नानक देवजींनी तर बाबरसाठी पापाची फौज आणि सैतानाची सेना असे शब्द वापरले. शीख साहित्याचे मूळ स्त्रोत स्वतः सांगतात की जिहादी मुस्लिम आक्रमकांनी भारतातील मोठी मंदिरे पाडली आणि मशिदी बांधल्या. यापैकी श्री रामजन्मभूमीचे मंदिर होते, ज्यांच्या वंशात श्री गुरु नानक देव जी, श्री गुरु तेग बहादूर आणि गुरु गोविंद सिंग जी यांचा जन्म झाला.

विश्व हिंदू परिषदेचे कार्याध्यक्ष अधिवक्ता आलोक कुमार यांनीही गुरु नानकांच्या शब्दांना मंत्र म्हटले आहे. आलोक जी सांगतात,

” गुरु नानक ने कहा- नाम जपो, कीरत करो, वंड छको।”

प्रत्येक शब्द हा एक मंत्र आहे. नामाचा जप , हा भक्तीचा मंत्र आहे आणि ही भक्ती निरंकार आहे. किरत चा अर्थ म्हणजे पुरुषार्थ,परिश्रम असा आहे.गुरु नानक देव स्वत: करतारपूरमध्ये राहत असताना आणि नंतरच्या काळात शेती करत असत. त्यामुळे परिश्रम हा संदेश आहे. गीतेत म्हटले आहे. जो स्वतःसाठी अन्न शिजवतो तो पापी आहे.आम्ही जेवत असताना आमचे शेजारी, गरीब भुकेलेले बसलेले आहेत. हे योग्य नाही, अश्याने समाज चालत नाही. प्रत्येक व्यक्तीमध्ये ब्रह्म आहे, म्हणून ज्याला देवाने शक्ती दिली आहे अशा प्रत्येक व्यक्तीला त्याच्या भुकेची चिंता करावी लागते. गुरु नानकदेवांचा संदेश आजपर्यंत शीख लोक त्यांच्या आचरणात वापरतात, जगात कुठेही कोणत्याही वेळी गुरुद्वारामध्ये कोणी गेले तर त्याचे स्वागत केले जाते, भोजन आणि लंगरची व्यवस्था केली जाते.

गुरुवाणीनंतर सर्वात प्रामाणिक मानल्या जाणाऱ्या भाई गुरदास यांच्या ग्रंथातील पहिल्या १९ श्लोकांमध्ये असे म्हटले आहे की, भारताच्या सांस्कृतिक जाणिवेचा मूळ स्त्रोत असलेल्या वेदांची प्रतिष्ठा कमी होऊ लागली, अज्ञानामुळे लोक टीका करू लागले.आणि हे विसरले की वेद हे देवाने लिहिलेले आहेत.वेद मनुष्याला भवसागर पार करण्यास मदत करतात..

बेदी कुळातील गुरु नानक..

गुरु नानक देव जी यांचा जन्म बेदी कुटुंबात झाला, ज्यांचे मूळ प्रभू श्री राम यांच्या सूर्यवंशाशी जोडलेले आहे. बेदी म्हणजे ‘वेदांचा जाणता’. श्री गुरु गोविंद सिंह जी यांच्या मते, सर्व गुरु सूर्यवंश भगवान श्री राम यांच्याशी संबंधित आहेत. ‘बिचित्र नाटक’ मध्ये, पवित्र ‘दशम ग्रंथ’ चा एक भाग, गुरु गोविंद सिंग जी यांनी भगवान श्री रामाच्या वंशाचा संपूर्ण तपशील दिला आहे. गुरू नानक देव जी बेदी कुळातील होते, तर गुरू गोविंद सिंग जी सोढी कुळातील होते.

हे दोन्ही कुळ श्रीरामाच्या दोन पुत्र लव आणि कुश यांच्याशी संबंधित आहेत. गुरु गोविंद सिंग यांच्या स्वतःच्या भाषणाचा सारांश असा आहे की लवने लवपूर (सध्याचे लाहोर) शहर वसवले आणि कुशने कुशपूर शहराची स्थापना केली, ज्याला आज कसूर म्हणतात. कालांतराने, दोघांच्या वंशजांमध्ये युद्धे झाली, परिस्थिती बदलली आणि शेवटी कुश घराणे काशीमध्ये स्थायिक झाले आणि वेदांचे महान तज्ञ असल्याने त्यांना बेदी म्हणतात. त्यांच्याकडून वेदांचे ज्ञान ऐकून लव वंशातील सोढी राजांनी संपूर्ण राज्य बेदींना अर्पण केले.

मग कुश वंशाच्या बेदी प्रमुखाने लव वंशाच्या सोढी राजाला वरदान दिले की भविष्यात कुश वंशाच्या बेदींमध्ये नानक जी अवतार घेतील, तेव्हा ते पुन्हा लव राजवंश सोढी राजवंशाला उच्च दर्जा प्रदान करतील. गुरुंच्या संपूर्ण मालिकेतही हे घडल्याचे आपल्याला दिसून येईल.

गुरू नानकदेवांच्या मते, गुरुतत्त्व सर्वश्रेष्ठ असून ते वंशपरंपरेने नव्हे तर योग्यतेप्रमाणे दिले जावे. म्हणूनच आपल्यानंतर त्यांनी आपले शिष्य ‘लेहणा‘ उर्फ ‘अंगददेव‘ यांना गुरुगादीवर बसविले. गुरूपुढे पाच पैसे, एक श्रीफळ गुरुदक्षिणा म्हणून ठेवून, त्यांच्या चरणावर मस्तक ठेवून “शीख गुरू” म्हणून त्यांना प्रणाम केला. सद्गुरूंनी आपल्या शिष्याला ‘गुरू’ म्हणून घोषित करीत, शिष्याचा असा सन्मान करण्याची अनोखी प्रथा या निमित्ताने सुरू झाली.

‘गुरुपद हे वैयक्तिक सुखस्वार्थासाठी नसून ते धर्माच्या उद्धारकार्यासाठी असते. संघटन अखंड राखण्यासाठी लोकसंग्रहाचे धोरण सतत ठेवले पाहिजे. त्यासाठी जनहिताच्या योजना आखाव्यात. दृष्टी परोपकारी ठेवावी, म्हणजे ईश्वर आपला मार्ग प्रशस्त करतो.’ (तत्रैव, खंड २, पृ.२६) हे नानकदेवांचे सांगणे शिरोधार्य मानीत उर्वरित शीख गुरूंनी पंथसंघटन केले.

समाप्त.